اختصاصی بودن چالشهای اواخر عمر:
مشکلاتی وجود دارند که گرچه منحصر به اواخر عمر نیستند، اما معمولاً سالمندان آنها را تجربه میکنند. این حیطه ها عبارتند از: ناتوانی، بیماری مزمن جسمی، سوگ، فقدان عزیزان، مراقبت از عضو بیمار خانواده.
علت این که میگویند چالش: تا بتوان از طریق توان بخشی و روان درمانی یا سایر مداخلات بر آن ها فائق شد.
ناتوانی: اختلال جسمانی یا روانی یک فرد که یک یا چند فعالیت عمده زندگی او را به صورت اساسی محدود می سازد.
% 38 افراد بالای 65 سال، یک یا چند ناتوانی دارند و با افزایش سن، ناتوانی افزایش می یابد.
ناتوانی نه تنها بر فرد بر کلیه بر بافت اجتماعی هم اثر میگذارد.
بیماری مزمن: شاخص دیگر سلامت روان، وجود یا عدم وجود بیماری مزمن مثل فشار خون، بیماری عروقی قلب، سکته مغزی، سرطان، دیابت چاقی، هپاتیت و آرتریت است.
داروها: با توجه به شیوع بیماری های مزمن و ناتوانی، تعجبی ندارد که سالمندان داروی بیشتری مصرف می کنند(عمدتاً داروهای قلب، داروهای گوارش، مسکن، ضد افسردگیها)
علاوه بر مصرف زیاد داروها، سوخت و ساز داروها در سالمندان کندتر است و سالمندان در معرفی خطر بسیار بالای واکنش های نامطلوب یا تداخلات دارویی هستند.
سوگ عزیزان: یک واقعیت غم انگیز پیری این است که بالارفتن سن سبب می شود لاجرم بیش از برخی عزیزان مان عمر کنیم.
مراقبت: به دلیل شیوع بالای بیماری های جسمانی در پیری، بسیاری از سالمندان نسبتاً سهم خانواده خود را برای مراقبت از عضوی که به لحاظ جسمانی ضعیف و یا با مشکلات شناختی هستند، آماده میسازند.
همسری که از همسرش مراقبت میکند و یا همسری که از فرزند بیمارش مراقبت میکند.
تاب آوری: تاب آوری یعنی به خود آمدن بعد از یک حادثه ناگوار، حفظ ارزش ها و امور هدفمند زندگی و یادگیری های جدید.
پیری تاب آور سه بعد دارد: کنارآیی مؤثر برای حفظ سلامت کارکردی، ایجاد یک ساختار زندگی راحت، پیدا کردن معنی زندگی و خردمندی.
سه ویژگی اصلی در تاب آوری: بهبود، پایداری، بالیدگی
اختلالات افسردگی یکی از چالش های اصلی دوران سالمندی
– افسردگی در تقریباً 15 %درصد سالمند جامعه و آسایشگاه ها وجود دارد.
– سن به تنهایی عامل خطر برای بروز افسردگی نیست ولی شرایطی مثل سوگی و ابتلا به بیماریهای طبی مزمن موجب آسیب پذیری فرد نسبت به افسردگی میشود.
فقدان همسر جز استرس زا ترین تجارب زندگی است. علائم افسردگی طی چند ماه بعد از مرگ همسر به اوج میرسد. طی یکسال به میزان چشمگیری کاهش دارد.
علایم و نشانه های افسردگی:
کاهش انرژی و تمرکز
مشکلات خواب (سحرخیزی و بیدار شدن مکرر در شب)
کاهش اشتها
کاهش وزن
شکایات بدنی
افسردگی سالمندان ممکن است تشخیص داده نشود، چون تظاهرات با افسردگی جوانان متفاوت است.
در سنین سالمندی، افسردگی معمولا با نشانه های جسمانی یا تغییرات شناختی همراه است، و ممکن است شبیه زوال عقل به نظر برسد.
سالمندان به افسردگی ملانکولیک با نشانه های زیر مستعدترند:
خلق افسرده
خودبیمار انگاری
عزت نفس پایین
احساس بیارزشی
تمایل به متهم کردن خود.
افراد افسرده مشکلات شناختی و یادآوری دارند. 15% افراد افسرده مشکل شناختی دارند. اغلب میگویند: نمیدانم
– هر چند مبتلایان به زوال عقل ( 50% – 25) موارد، افسردگی دارند.
اختلالات اضطرابی
اختلالات اضطراب معمولا در اوایل یا اواسط بزرگسالی شروع میشوند ولی برخی از آنها نخستین بار در سن پس از 60 سالگی شروع میشوند.
پانیک حدود 1 درصد است و در سالمندی نادر است.
شایعترین اختلال اضطراب در سالمندی فوبیا (هراس) هستند.
– علت اضطراب اگر مشخص نباشد، احتمالا نظریات وجودی، رویارویی با مرگ است.
– ایجاد اضطراب پس از یک استرس عمده ممکن است به علت اختلال سیستم عصبی خود مختار باشد.
مشکلات روانی افراد سالمند:
– رابطه بین سلامت روان و سلامت جسمانی در افراد سالمند به خوبی روشن است.
– آثار نامطلوب سیر بیماری طبی مزمن با مشکلات سلامت روان، و بخصوص اختلالات خلقی مشخص است.
شایعترین اختلالات روانی در سالمندان:
افسردگی
اختلالات شناختی
انواع هواس (فوبیا)
خطر خودکشی و اختلالات روان پزشکی ناشی از مصرف دارو در سالمندان بالاست.
بیماری از اختلالات روانی سالمندی، قابل پیشگیری، تخفیف یا برگشت پذیر هستند. بخصوص اگر به موقع تشخیص داده نشوند، ممکن است به حالت برگشت ناپذیر برسند.
عوامل خطر ساز روانی و اجتماعی که سالمندان را نسبت به اختلالات روانی آسیب پذیر میسازند:
از دست دادن نقش های اجتماعی
از دست دادن خود مختاری (و البته بودن با دیگران در انجام فعالیت های روزانه)
مرگ دوستان و بستگان
افت تندرستی
افزایش انزوا
محدویت های مالی
کاهش عملکرد شناختی
داروها به عنوان یک عامل مهم در ایجاد علایم روانی در فرد مسن شناخته شده اند. علت آن:
تغییرات وابسته به سن در جذب داروها
تجویز مقادیر بالای داروها یا مصارف مقادیر زیاد دارو توسط بیمار
عدم رعایت دستورات از سوی بیمار
حساسیت به دارو و عوارض دارویی به علت تغییر کارکرد کبد و کلیه
تجویز رژیم های دارویی متناقض از سوی پزشکان مختلف (داروهای در هر مراجعه همراه باشد)
OCD وسواس
ممکن است در سالمندی شروع شود ولی سالمندان با وسواس OCD معمولا در خواب شواهدی از این اختلال را به صورت نظم و ترتیب افراطی، کمال طلبی و وقت شناسی نشان داده اند.
اختلال علایم جسمانی
در این بیماری علایم جسمی بروز میکند که شبیه بیماری های طبی است. شکایت و درد بیمار واقعی است
– بیش از 80% افراد بالای 65 سال، حداقل یک بیماری مزمن دارند.
– پس از 75 سالگی 20 درصد افراد دیابت دارند. و 4 نوع بیماری مزمن دارند که نیازمند درمان طبی است.
دمانس
عموماً اختلال پیشرونده و برگشت ناپذیر قوای عقلانی است و شیوع آن با افزایش سن بیشتر میشود.
برخلاف کم توانی ذهنی، تخریب قوای عقلی با گذشت زمان پدید می آید. یعنی کارکردهای روانی که قبلا کسب شده اند به تدریج از دست میروند، تغییرات مشخص در حافظه ، عملکردهای دیداری- فضایی رخ میدهد.
آشفتگی های رفتاری هم شایع هستند، مثل:
– خشونت و پرخاشگری
– اختلالات خواب
– هذیان و بدبینی
نظر شما